Uczeń:
1) wykazuje znaczenie skali mapy w przedstawianiu różnych informacji geograficznych na mapie; posługuje się skalą mapy do obliczenia odległości w terenie;
2) odczytuje z map informacje przedstawione za pomocą różnych metod kartograficznych;
3) posługuje się w terenie planem, mapą topograficzną, turystyczną, samochodową (m.in. orientuje mapę oraz identyfikuje obiekty geograficzne na mapie i w terenie);
4) identyfikuje położenie i charakteryzuje odpowiadające sobie obiekty geograficzne na fotografiach, zdjęciach lotniczych i satelitarnych oraz mapach topograficznych;
5) dobiera odpowiednią mapę w celu uzyskania określonych informacji geograficznych;
6) określa położenie geograficzne oraz matematyczno-geograficzne punktów i obszarów na mapie;
7) lokalizuje na mapach (również konturowych) kontynenty oraz najważniejsze obiekty geograficzne na świecie i w Polsce (niziny, wyżyny, góry, rzeki, jeziora, wyspy, morza, państwa itp.);
8) analizuje i interpretuje treści map ogólnogeograficznych, tematycznych, turystycznych;
9) projektuje i opisuje trasy podróży na podstawie map turystycznych, topograficznych i samochodowych.
Uczeń:
1) podaje główne cechy kształtu i wymiarów Ziemi; odczytuje współrzędne geograficzne na globusie;
2) posługuje się ze zrozumieniem pojęciami: ruch obrotowy Ziemi, czas słoneczny, czas strefowy; podaje cechy ruchu obrotowego; wyjaśnia, dlaczego zostały wprowadzone strefy czasowe i granica zmiany daty; posługuje się mapą stref czasowych do określania różnicy czasu strefowego i słonecznego na Ziemi;
3) podaje cechy ruchu obiegowego Ziemi; przedstawia (wykorzystując również własne obserwacje) zmiany w oświetleniu Ziemi oraz w długości trwania dnia i nocy w różnych szerokościach geograficznych i porach roku;
4) podaje najważniejsze geograficzne następstwa ruchów Ziemi.
Uczeń:
1) charakteryzuje wpływ głównych czynników klimatotwórczych na klimat;
2) charakteryzuje na podstawie wykresów lub danych liczbowych przebieg temperatury powietrza i opadów atmosferycznych w ciągu roku w wybranych stacjach meteorologicznych położonych w różnych strefach klimatycznych; oblicza amplitudę i średnią temperaturę powietrza; wykazuje na przykładach związek między wysokością Słońca a temperaturą powietrza;
3) wykazuje zróżnicowanie klimatyczne Ziemi na podstawie analizy map temperatury powietrza i opadów atmosferycznych oraz map stref klimatycznych na Ziemi;
4) podaje na podstawie map tematycznych zależności między strefami oświetlenia Ziemi a strefami klimatycznymi oraz wykazuje wpływ klimatu na zróżnicowanie roślinności i gleb na Ziemi;
5) podaje główne cechy płytowej budowy litosfery; wykazuje związki pomiędzy płytową budową litosfery a występowaniem zjawisk wulkanicznych i trzęsień ziemi;
6) posługuje się ze zrozumieniem pojęciem wietrzenia i erozji; przedstawia rzeźbotwórczą rolę wód płynących, fal morskich, wiatru, lądolodów i lodowców górskich;
7) rozpoznaje i opisuje w terenie formy rzeźby powstałe w wyniku działania czynników rzeźbotwórczych. 4
Uczeń:
1) charakteryzuje, na podstawie map różnej treści, położenie własnego regionu w Polsce oraz położenie Polski na świecie i w Europie; opisuje podział administracyjny Polski; podaje nazwy i wskazuje na mapie województwa oraz ich stolice;
2) opisuje najważniejsze wydarzenia (obrazy) z przeszłości geologicznej Polski: powstanie węgla kamiennego, powstawanie gór, zalewy mórz, zlodowacenia; wykazuje zależności pomiędzy współczesną rzeźbą Polski a wybranymi wydarzeniami geologicznymi;
3) rozpoznaje główne rodzaje skał występujących we własnym regionie i w Polsce; wskazuje na mapie najważniejsze obszary ich występowania; podaje przykłady wykorzystania skał w różnych dziedzinach życia człowieka;
4) podaje główne cechy klimatu Polski; wykazuje ich związek z czynnikami je kształtującymi; wyjaśnia mechanizm powstawania wiatru halnego i bryzy morskiej;
5) wymienia główne rodzaje zasobów naturalnych Polski i własnego regionu: lasów, wód, gleb, surowców mineralnych; korzystając z mapy, opisuje ich rozmieszczenie i określa znaczenie gospodarcze.
Uczeń:
1) wyjaśnia i poprawnie stosuje podstawowe pojęcia z zakresu demografii: przyrost naturalny, urodzenia i zgony, średnia długość życia;
2) odczytuje z różnych źródeł informacji (m.in. rocznika statystycznego oraz piramidy płci i wieku) dane dotyczące: liczby ludności Polski, urodzeń, zgonów, przyrostu naturalnego, struktury płci, średniej długości życia w Polsce; odczytuje wielkość i główne kierunki migracji z Polski i do Polski;
3) charakteryzuje, na podstawie map gęstości zaludnienia, zróżnicowanie rozmieszczenia ludności w Polsce i zamieszkiwanym regionie oraz wyjaśnia te różnice czynnikami przyrodniczymi, historycznymi, ekonomicznymi;
4) wykazuje różnice w strukturze zatrudnienia ludności w Polsce i we własnym regionie;
5) podaje główne, aktualne problemy rynku pracy w Polsce i we własnym regionie;
6) analizuje, porównuje, ocenia rozmieszczenie i wielkość miast w Polsce i zamieszkiwanym regionie; wyjaśnia przyczyny rozwoju wielkich miast w Polsce.
Uczeń:
1) wyróżnia główne cechy struktury użytkowania ziemi, wielkości i własności gospodarstw rolnych, zasiewów i hodowli w Polsce na podstawie analizy map, wykresów, danych liczbowych;
2) podaje przyczyny zróżnicowania w rozmieszczeniu wybranych upraw (pszenicy, ziemniaków, buraków cukrowych) oraz chowu bydła i trzody chlewnej w Polsce;
3) przedstawia, na podstawie różnych źródeł informacji, strukturę wykorzystania źródeł energii w Polsce i ocenia jej wpływ na stan środowiska przyrodniczego;
4) wyjaśnia przyczyny zmian zachodzących w przemyśle w Polsce i we własnym regionie oraz wskazuje najlepiej rozwijające się obecnie w Polsce gałęzie produkcji przemysłowej;
5) rozróżnia rodzaje usług; wyjaśnia szybki rozwój wybranych usług w Polsce i we własnym regionie;
6) wykazuje na przykładach walory turystyczne Polski oraz opisuje obiekty znajdujące się na Liście Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego Ludzkości;
7) opisuje na podstawie map i wyjaśnia zróżnicowanie gęstości i jakości sieci transportowej w Polsce i wykazuje jej wpływ na rozwój innych dziedzin działalności gospodarczej;
8) wykazuje konieczność ochrony środowiska przyrodniczego i kulturowego w Polsce; wymienia formy jego ochrony, proponuje konkretne działania na rzecz jego ochrony we własnym regionie.
Uczeń:
1) wskazuje na mapie główne regiony geograficzne Polski;
2) charakteryzuje, na podstawie map tematycznych, środowisko przyrodnicze głównych regionów geograficznych Polski, ze szczególnym uwzględnieniem własnego regionu (również na podstawie obserwacji terenowych);
3) opisuje, na podstawie map tematycznych, najważniejsze cechy gospodarki regionów geograficznych Polski oraz ich związek z warunkami przyrodniczymi;
4) przedstawia, np. w formie prezentacji multimedialnej, walory turystyczne wybranego regionu geograficznego, ze szczególnym uwzględnieniem jego walorów kulturowych;
5) projektuje i opisuje, na podstawie map turystycznych, tematycznych, ogólnogeo- graficznych i własnych obserwacji terenowych, podróż wzdłuż wybranej trasy we własnym regionie, uwzględniając walory przyrodnicze i kulturowe;
6) przedstawia główne cechy położenia oraz środowiska przyrodniczego Morza Bałtyckiego; wykazuje znaczenie gospodarcze Morza Bałtyckiego oraz przyczyny degradacji jego wód.
Uczeń:
1) charakteryzuje i porównuje, na podstawie różnych źródeł informacji geograficznej, środowisko przyrodnicze krajów sąsiadujących z Polską; wykazuje ich zróżnicowanie społeczne i gospodarcze;
2) wyjaśnia przyczyny dynamicznego rozwoju gospodarczego Niemiec;
3) przedstawia współczesne przemiany społeczne i gospodarcze Ukrainy;
4) wykazuje zróżnicowanie przyrodnicze, narodowościowe, kulturowe i gospodarcze Rosji;
5) przedstawia główne cechy środowiska przyrodniczego, gospodarki oraz formy współpracy z krajem będącym najbliższym sąsiadem regionu, w którym uczeń mieszka.
Uczeń:
1) wykazuje się znajomością podziału politycznego Europy;
2) określa położenie Europy i główne cechy środowiska przyrodniczego na podstawie mapy ogólnogeograficznej i map tematycznych;
3) opisuje, na podstawie map tematycznych, zróżnicowanie regionalne, kulturowe, narodowościowe i etniczne współczesnej Europy oraz najważniejsze przyczyny i konsekwencje tego zróżnicowania;
4) wykazuje, na podstawie map tematycznych, związki między głównymi cechami środowiska przyrodniczego Europy Północnej a głównymi kierunkami rozwoju gospodarczego;
5) wykazuje, na przykładzie rolnictwa Francji lub innego kraju europejskiego, związek pomiędzy warunkami przyrodniczymi a kierunkiem i efektywnością produkcji rolnej; identyfikuje cechy rolnictwa towarowego;
6) przedstawia, na podstawie wskazanych źródeł informacji geograficznej, główne kierunki i przyczyny zmian w strukturze przemysłu wybranego regionu (lub okręgu) przemysłowego w Europie Zachodniej;
7) przedstawia główne cechy położenia, wielkości, układu przestrzennego oraz znaczenie Paryża lub Londynu jako światowej metropolii;
8) wykazuje wpływ gór na cechy środowiska przyrodniczego oraz gospodarkę krajów alpejskich;
9) wykazuje związki między rozwojem turystyki w Europie Południowej a warunkami przyrodniczymi oraz dziedzictwem kultury śródziemnomorskiej;
10) prezentuje opracowaną na podstawie map, przewodników, Internetu trasę wycieczki po Europie lub jej części.
Uczeń:
1) wykazuje, na podstawie map tematycznych, że kontynent Azji jest obszarem wielkich geograficznych kontrastów;
2) przedstawia, na podstawie map tematycznych, warunki przyrodnicze obszarów, na których kształtowały się najstarsze azjatyckie cywilizacje;
3) analizuje wykresy i dane liczbowe dotyczące rozwoju ludnościowego i urbanizacji w Chinach; wyjaśnia, na podstawie map tematycznych, zróżnicowanie rozmieszczenia ludności na obszarze Chin; podaje kierunki rozwoju gospodarczego Chin oraz wskazuje zmiany znaczenia Chin w gospodarce światowej;
4) wykazuje znaczenie czynników społeczno-kulturowych w tworzeniu nowoczesnej gospodarki Japonii na tle niekorzystnych cech środowiska przyrodniczego;
5) wykazuje związek pomiędzy rytmem upraw i „kulturą ryżu” a cechami klimatu monsunowego w Azji Południowo-Wschodniej;
6) opisuje kontrasty społeczne i gospodarcze w Indiach; wyjaśnia przyczyny gwałtownego rozwoju nowoczesnych technologii;
7) charakteryzuje region Bliskiego Wschodu pod kątem cech kulturowych, zasobów ropy naftowej, kierunków i poziomu rozwoju gospodarczego; wskazuje miejsca konfliktów zbrojnych;
8) charakteryzuje na podstawie map tematycznych i wyjaśnia występowanie stref klimatyczno-roślinno-glebowych w Afryce;
9) wykazuje, na przykładzie strefy Sahelu, związek pomiędzy formami gospodarowania człowieka a zasobami wodnymi; uzasadnia potrzebę racjonalnego gospodarowania w środowisku charakteryzującym się poważnymi niedoborami słodkiej wody;
10) określa związki pomiędzy problemami wyżywienia, występowaniem chorób (m.in. AIDS) a poziomem życia w krajach Afryki na południe od Sahary;
11) wyróżnia główne cechy i przyczyny zróżnicowania kulturowego i etnicznego Ameryki Północnej i Południowej;
12) identyfikuje konflikt interesów pomiędzy ekologicznymi skutkami wylesiania Amazonii a jej gospodarczym wykorzystaniem; określa cechy rozwoju i problemy wielkich miast w Brazylii;
13) wykazuje związki między gospodarką a warunkami środowiska przyrodniczego w najważniejszych regionach gospodarczych Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej; określa rolę Stanów Zjednoczonych w gospodarce światowej;
14) przedstawia, na podstawie map tematycznych, główne cechy gospodarki Australii na tle warunków środowiska przyrodniczego;
15) przedstawia cechy położenia i środowiska geograficznego Antarktyki i Arktyki; podaje główne cechy i przyczyny zmian w środowisku przyrodniczym obszarów okołobiegunowych.
Uczeń:
1) wyróżnia i charakteryzuje obszary o optymalnych i trudnych warunkach do zamieszkania w skali globalnej i regionalnej; formułuje prawidłowości rządzące rozmieszczeniem ludności na świecie;
2) charakteryzuje główne procesy demograficzne (fazy przejścia demograficznego i przejścia epidemiologicznego) na przykładzie całego świata i poszczególnych kontynentów;
3) klasyfikuje migracje, podaje ich przyczyny i ocenia skutki tego zjawiska; charakteryzuje współczesne kierunki emigracji Polaków i czynniki wpływające na atrakcyjność niektórych państw dla imigrantów;
4) wyjaśnia zróżnicowanie procesów urbanizacji na świecie; opisuje procesy tworzenia się aglomeracji miejskich oraz ich formy;
5) identyfikuje i wyjaśnia procesy wzrostu liczby ludności oraz ekspansji przestrzennej wielkich metropolii świata (np. poznaje przyczyny powstawania dzielnic nędzy, wzrostu przestępczości, degradacji środowiska przyrodniczego, problemów komunikacyjnych);
6) wyjaśnia znaczenie kultury i tradycji regionalnych w procesie różnicowania się regionów pod względem rozwoju społecznego i gospodarczego (np. wyjaśnia rolę tradycji w rozwoju przedsiębiorczości w państwach Azji Południowo-Wschodniej).
Uczeń:
1) klasyfikuje państwa na podstawie analizy wskaźników rozwoju społecznego i gospodarczego; wyróżnia regiony bogate i biedne (bogatą Północ i biedne Południe) i podaje przyczyny dysproporcji w poziomie rozwoju społeczno-gospodarczego regionów świata;
2) ocenia i projektuje różne formy pomocy państwa i organizacji pozarządowych państwom i regionom dotkniętym kryzysem (klęskami ekologicznymi, wojnami, głodem);
3) opisuje główne obszary upraw i chowu zwierząt na świecie, wyjaśnia ich zróżnicowanie przestrzenne;
4) wyjaśnia, z czego wynikają różnice w wielkości i strukturze spożycia żywności na świecie (uwarunkowania przyrodnicze, kulturowe, społeczne i polityczne, mechanizmy wpływające na nierównomierny rozdział żywności w skali globalnej);
5) opisuje zmiany w funkcji obszarów wiejskich na wybranych przykładach (np. w Unii Europejskiej, w regionach turystycznych w państwach rozwijających się); potrafi wyjaśnić szanse i zagrożenia dla środowiska przyrodniczego i mieszkańców poszczególnych regionów, wynikające z procesów przemian zachodzących na terenach wiejskich;
6) charakteryzuje kierunki zmian w powierzchni lasów na świecie (w wyniku procesów wylesiania i zalesiania) i podaje przykłady gospodarowania zasobami leśnymi (pozytywne i negatywne);
7) charakteryzuje cechy gospodarki morskiej i podaje przykłady wykorzystania oceanu światowego oraz zagrożeń wynikających ze zbyt intensywnej eksploatacji zasobów morskich;
8) charakteryzuje i ocenia zróżnicowanie i zmiany struktury wykorzystania surowców energetycznych na świecie; dokonuje oceny zjawiska uzależnienia produkcji energii na świecie od źródeł zaopatrzenia surowców nieodnawialnych, potrafi wyjaśnić twierdzenie „ropa rządzi światem”;
9) wyjaśnia, na czym polegają zmiany zachodzące na rynku pracy w skali globalnej i regionalnej, wynikające z rozwoju nowoczesnych technologii informacyjno-komunikacyjnych;
10) przedstawia cechy przemysłu wysokiej technologii i podaje przykłady jego lokalizacji na świecie; poznaje nowe funkcje ośrodków przemysłowych i nowe formy przestrzenne - technopolie, klastry i dystrykty przemysłowe;
11) charakteryzuje wybrane obszary intensywnie zagospodarowywane turystycznie na świecie; wyjaśnia, dlaczego zmieniają się kierunki wyjazdów turystycznych Polaków; identyfikuje skutki rozwoju turystyki dla środowiska przyrodniczego;
12) ocenia rolę nowoczesnych usług komunikacyjnych w funkcjonowaniu gospodarki i w życiu codziennym;
13) wyjaśnia zmiany zachodzące w kierunkach i natężeniu ruchu osób i towarów; wskazuje przykłady lokalizacji nowoczesnych terminali i ich rolę w rozwoju regionów;
14) podaje przykłady procesów globalizacji i ich wpływu na rozwój regionalny i lokalny;
15) wyjaśnia współczesne zmiany na mapie politycznej świata;
16) wyjaśnia na wybranych przykładach (w skali lokalnej, regionalnej i globalnej) przyczyny procesów integracyjnych i ich skutki gospodarcze, społeczne i polityczne.
Uczeń:
1) formułuje problemy wynikające z eksploatowania zasobów odnawialnych i nieodnawialnych; potrafi przewidzieć przyrodnicze i pozaprzyrodnicze przyczyny i skutki zakłóceń równowagi ekologicznej;
2) charakteryzuje obszary niedoboru i nadmiaru wody na świecie i określa przyczyny tego zróżnicowania (w tym zanieczyszczenia wód); przedstawia projekty rozwiązań stosowanych w sytuacjach braku lub niedoborów wody w różnych strefach klimatycznych;
3) rozróżnia przyczyny zachodzących współcześnie globalnych zmian klimatu (ocieplenia globalnego) i ocenia rozwiązania podejmowane w skali globalnej i regionalnej zapobiegające temu zjawisku;
4) wykazuje na przykładach, że zbyt intensywne wykorzystanie rolnicze gleb oraz nieumiejętne zabiegi agrotechniczne powodują w wielu częściach świata degradację gleb, co w konsekwencji prowadzi do spadku produkcji żywności, a w niektórych regionach świata do głodu i ubóstwa;
5) wykazuje na przykładach pozaprzyrodnicze czynniki zmieniające relacje człowiek-środowisko przyrodnicze (rozszerzanie udziału technologii energooszczędnych, zmiany modelu konsumpcji, zmiany poglądów dotyczących ochrony środowiska).
1) klasyfikacja map ze względu na różne kryteria;
2) obliczanie odległości w terenie oraz powierzchni na podstawie map wykonanych w różnych skalach;
3) odczytywanie i opis cech środowiska przyrodniczego (np. ukształtowanie i rzeźbę terenu, budowę geologiczną) i społeczno-gospodarczego (np. rozmieszczenie zasobów naturalnych, ludności, szlaki transportowe) na podstawie map: topograficznej, hipsometrycznej i tematycznej;
4) interpretacja zjawiska geograficznego przedstawianego na wykresach, w tabelach, na schematach i modelach;
5) formułowanie zależności przyczynowo-skutkowych, funkcjonalnych i czasowych między wybranymi elementami środowiska przyrodniczego i społeczno-gospodarczego oraz dokonywanie ich weryfikacji, wykorzystując mapy tematyczne;
6) przeprowadzanie badań wybranych elementów środowiska geograficznego w regionie zamieszkania według przygotowanego planu;
7) stosowanie wybranych metod kartograficznych do prezentacji cech ilościowych i jakościowych środowiska geograficznego;
8) korzystanie z technologii informacyjno-komunikacyjnych w celu pozyskiwania, przechowywania, przetwarzania i prezentacji informacji geograficznych.
1) wyjaśnienie cech budowy i określenie położenia różnych ciał niebieskich we Wszechświecie;
2) scharakteryzowanie ciał niebieskich tworzących Układ Słoneczny;
3) wskazanie konsekwencji ruchów Ziemi;
4) obliczanie wysokości górowania Słońca w dowolnym miejscu na Ziemi w dniach równonocy i przesileń;
5) obliczanie szerokości geograficznej dowolnego punktu na powierzchni Ziemi na podstawie wysokości górowania Słońca w dniach równonocy i przesileń;
6) opis różnic między astronomicznymi, kalendarzowymi i klimatycznymi porami roku;
7) wyjaśnienie przyczyn występowania: dni i nocy polarnych na obszarach podbiegunowych, zorzy polarnej, zaćmień Słońca i Księżyca;
8) wskazanie skutków występowania siły Coriolisa dla środowiska przyrodniczego.
1) wyjaśnienie mechanizmu cyrkulacji powietrza w strefie międzyzwrotnikowej i wyższych szerokościach geograficznych oraz opis przebiegu procesów pogodowych (ruch mas powietrza, fronty atmosferyczne i zjawiska im towarzyszące);
2) wskazanie przyczyn nierównomiernego rozkładu temperatury powietrza i opadów;
3) wyjaśnienie na przykładach genezy wiatrów (stałych i okresowych oraz lokalnych) i wskazanie ich znaczenia dla przebiegu pogody i działalności gospodarczej (rolnictwa, komunikacji);
4) scharakteryzowanie stref klimatycznych i typów klimatu na Ziemi i uzasadnienie ich zasięgu;
5) rozpoznanie strefy klimatycznej i typu klimatu na podstawie rocznego przebiegu temperatury powietrza i sum opadów;
6) przygotowanie krótkoterminowej prognozy pogody na podstawie mapy synoptycznej oraz obserwacji i pomiarów meteorologicznych;
7) wyjaśnienie na przykładach obserwowanych przyczyn i skutków globalnych zmian klimatu na Ziemi.
1) omówienie cech cyklu hydrologicznego w różnych warunkach klimatycznych;
2) opis występowania i zasobów wód w oceanach i na lądach (jeziora, rzeki, lodowce, wody podziemne);
3) scharakteryzowanie sieci rzecznej i typów genetycznych jezior na poszczególnych kontynentach;
4) rozpoznanie i opis cech ustrojów rzecznych wybranych rzek;
5) wyjaśnienie krajobrazowych i gospodarczych funkcji rzek i jezior;
6) objaśnienie mechanizmu powstawania i układu powierzchniowych prądów morskich, falowania, pływów, upwellingu oraz ich wpływu na warunki klimatyczne i środowisko życia wybrzeży;
7) wskazanie możliwości gospodarczego wykorzystania oceanów i ocena wpływu człowieka na ekosystemy mórz i oceanów;
8) wyjaśnienie powstawania źródeł i ocena przyrodniczego i gospodarczego znaczenia wód podziemnych;
9) wyjaśnienie przyczyn różnej wysokości występowania granicy wiecznego śniegu w różnych szerokościach geograficznych;
10) wyjaśnienie procesu powstawania lodowców na przykładach z różnych kontynentów;
11) wskazanie na mapach zasięgu obszarów współcześnie zlodzonych i ocena wpływu zmian klimatycznych na zmiany zasięgu tych obszarów;
12) opis na przykładach następstw nieracjonalnej gospodarki wodnej w wybranych regionach świata i wskazanie działań wspomagających racjonalne gospodarowanie wodą.
1) opis składu mineralogicznego skorupy ziemskiej, głównych grup i rodzajów skał oraz ich gospodarczego zastosowania i ocena zmian środowiska przyrodniczego związanego z eksploatacją surowców mineralnych;
2) scharakteryzowanie najważniejszych wydarzeń geologicznych i przyrodniczych w dziejach Ziemi (fałdowania, dryf kontynentów, transgresje i regresje morskie, zlodowacenia, rozwój świata organicznego);
3) plan i przeprowadzenie obserwacji odkrywki lub odsłonięcia geologicznego;
4) ocena zmian środowiska w holocenie związanego z działalnością człowieka;
5) scharakteryzowanie głównych procesów wewnętrznych prowadzących do urozmaicenia powierzchni Ziemi - wulkanizm, plutonizm, ruchy skorupy ziemskiej, wstrząsy tektoniczne, ruchy górotwórcze (paleozoiczne, mezozoiczne, kenozoiczne) oraz formy powstałe w ich wyniku;
6) scharakteryzowanie zjawiska wietrzenia fizycznego i chemicznego (np. kras, lateryzacja) oraz opis produktów i form powstałych w wyniku tych procesów;
7) opis przebiegu oraz efektów erozji i akumulacji wodnej (rzecznej, morskiej, jeziornej), lodowcowej i eolicznej;
8) wykazanie wpływu cech budowy geologicznej i działalności człowieka na grawitacyjne ruchy masowe (obrywanie, spełzywanie, osuwanie);
9) opis cech ukształtowania powierzchni Ziemi jako efekt oddziaływania procesów wewnętrznych i zewnętrznych dla wybranego regionu.
1) scharakteryzowanie procesów glebotwórczych i omówienie cech głównych rodzajów gleb strefowych i niestrefowych oraz ocena ich przydatności rolniczej;
2) plan i przeprowadzenie obserwacji profilu glebowego w miejscu zamieszkania;
3) wyjaśnienie zróżnicowania formacji roślinnych na Ziemi i piętrowości roślinnej na Ziemi oraz przyporządkowanie typowych gatunków flory i fauny dla poszczególnych stref krajobrazowych Ziemi;
4) udowodnienie na przykładach, że naruszenie stabilności ekosystemów może powodować nieodwracalne zmiany w środowisku naturalnym;
5) wskazanie podejmowanych na świecie działań na rzecz ochrony i restytucji środowiska geograficznego;
6) omówienie podstawowych zasad zrównoważonego rozwoju i ocena możliwości ich realizacji w skali lokalnej, regionalnej i globalnej.
1) wyróżnienie kryteriów podziału państw według PKB na jednego mieszkańca oraz Wskaźnika Rozwoju Społecznego (HDI);
2) porównanie struktury PKB państw znajdujących się na różnych poziomach rozwoju gospodarczego;
3) odczytanie na mapach aktualnego podziału politycznego.
1) analiza, wyjaśnienie i ocena warunków przyrodniczych dla osiedlania się ludzi (na przykładach różnych regionów świata);
2) określenie cech rozmieszczenia ludności na Ziemi, wskazanie obszarów jej koncentracji i słabego zaludnienia;
3) analiza przestrzennych różnic w wielkości wskaźników: urodzeń, zgonów i przyrostu naturalnego;
4) opis etapów rozwoju demograficznego ludności na przykładach z wybranych państw świata;
5) ocena konsekwencji eksplozji demograficznej lub regresu demograficznego w wy branych państwach;
6) scharakteryzowanie przyczyn i konsekwencji migracji ludności w różnych państwach;
7) przedstawienie procesów urbanizacyjnych na świecie i zróżnicowania poziomu życia ludzi w miastach różnych typów i wielkości;
8) wyjaśnienie zróżnicowania struktury zatrudnienia w wybranych państwach i jej związku z poziomem rozwoju państwa;
9) scharakteryzowanie struktury etnicznej i narodowościowej ludności świata;
10) określenie struktury funkcjonalno-przestrzennej różnych miast i ocena jej zmiany wraz z rozwojem państw;
11) scharakteryzowanie zróżnicowania religijnego ludności świata i ocena wpływu religii na postawy społeczne i gospodarkę;
12) wskazanie przyczyn i konsekwencji upowszechniania się wybranych języków na świecie.
1) wyjaśnienie wpływu czynników przyrodniczych i społeczno-ekonomicznych na rozwój rolnictwa;
2) wykazanie zależności między rodzajami produkcji rolnej a warunkami naturalnymi i rozmieszczeniem ludności oraz scharakteryzowanie różnych typy\ów rolnictwa na świecie;
3) wskazanie problemów związanych z upowszechnianiem się roślin uprawnych zmodyfikowanych genetycznie i wskazanie rejonów ich upraw;
4) porównanie i uzasadnienie struktury spożycia żywności w państwach wysoko i słabo rozwiniętych;
5) uzasadnienie konieczności racjonalnego gospodarowania zasobami leśnymi na świecie;
6) wskazanie możliwości rozwoju wykorzystania zasobów oceanów i mórz;
7) scharakteryzowanie zmian w strukturze zużycia energii postępujących wraz z rozwojem gospodarczym państw świata i ocena skutków wynikających z rosnącego zużycia energii oraz konieczności pozyskiwania nowych źródeł energii;
8) wskazanie wpływu czynników lokalizacji przemysłu na rozmieszczenie i rozwój wybranych branż;
9) uzasadnienie różnic ilościowych i jakościowych produkcji przemysłowej państw na różnym poziomie rozwoju gospodarczego i ocena wpływu przemysłu zaawansowanych technologii na rozwój gospodarczy i jakość życia;
10) scharakteryzowanie znaczenia usług materialnych i niematerialnych;
11) planowanie i prowadzenie badań zróżnicowania usług w miejscu zamieszkania;
12) przedstawienie, na podstawie danych statystycznych, poziomu zaspokojenia potrzeb na usługi podstawowe i wyspecjalizowane w państwach o różnym poziomie rozwoju gospodarczego;
13) analiza kierunków geograficznych i struktury towarowej eksportu i importu w wybranych państwach;
14) wskazanie i uzasadnienie pozytywnych i negatywnych skutków globalizacji i integracji politycznej;
15) wyjaśnienie przyczyn i przebiegu konfliktów zbrojnych w wybranych regionach współczesnego świata.
1) opis cech ukształtowania powierzchni Polski i określenie jej związku z budową geologiczną, wykazanie wpływu orogenez i zlodowaceń na ukształtowanie powierzchni kraju;
2) ocena walorów i określenie cech środowiska decydujących o krajobrazie wybranych krain geograficznych Polski;
3) scharakteryzowanie klimatu Polski na podstawie danych liczbowych i map klimatycznych i ocena gospodarcza konsekwencji zróżnicowania długości okresu wegetacyjnego w Polsce;
4) omówienie cech reżimu polskich rzek;
5) scharakteryzowanie składowych bilansu wodnego Polski w roku hydrologicznym;
6) wskazanie znaczenia przyrodniczego i gospodarczego jezior i sztucznych zbiorników wodnych;
7) wyjaśnienie przyczyn niedoboru wody w wybranych regionach i wskazanie skutków gospodarczych;
8) scharakteryzowanie typów naturalnych zbiorowisk roślinnych i wskazanie charakterystycznych gatunków;
9) wyjaśnienie występowania gleb strefowych i niestrefowych w Polsce;
10) przedstawienie dominantów środowiska krain geograficznych Polski na podstawie map tematycznych, danych statystycznych i obserwacji bezpośrednich;
11) uzasadnienie konieczności działań na rzecz restytucji i zachowania naturalnych elementów środowiska w Polsce (w tym także działań podejmowanych we współpracy z innymi państwami).
1) scharakteryzowanie rozwoju demograficznego Polski w wybranych okresach na podstawie danych statystycznych i wyjaśnienie zmian kształtu piramidy wieku i płci ludności Polski wraz z rozwojem gospodarczym oraz porównanie jej z innymi państwami;
2) wyjaśnienie zmian w strukturze zatrudnienia ludności Polski;
3) wskazanie regionalnego zróżnicowania rynku pracy w Polsce;
4) analiza okresowych zmian salda migracji zewnętrznych i wewnętrznych oraz wyjaśnienie ich przyczyn;
5) wyjaśnienie zmian procesów urbanizacyjnych i osadnictwa wiejskiego, wiążąc je z przemianami gospodarczymi i społecznymi w Polsce.
1) ocena poziomu wykorzystania warunków naturalnych na podstawie wielkości i rodzajów produkcji rolniczej w porównaniu z innymi państwami Unii Europejskiej;
2) wskazanie zmian strukturalnych zachodzących w polskim rolnictwie;
3) wskazanie obszarów występowania podstawowych zasobów naturalnych i analiza zmian wielkości ich eksploatacji;
4) porównanie wielkości i struktury produkcji energii elektrycznej w Polsce i innych państwach świata;
5) wskazanie dziedzin produkcji przemysłowej dynamicznie się rozwijających;
6) przedstawienie zmian w gospodarce Polski spowodowanych jej restrukturyzacją i modernizacją po 1990 r.;
7) wskazanie przykładów i znaczenie inwestycji zagranicznych w Polsce dla rozwoju społeczno-gospodarczego kraju;
8) przedstawienie zróżnicowania sektora usług w Polsce i innych państwach Unii Europejskiej;
9) podanie przykładów przekształceń własnościowych w polskiej gospodarce mających wpływ na zmiany struktury produkcji i stopień zaspokojenia potrzeb materialnych i usług;
10) wskazanie głównych partnerów handlowych oraz kierunków geograficznych i struktury towarowej wymiany międzynarodowej Polski.
Na podstawie rozporządzenia MEN:
https://cke.gov.pl/egzamin-maturalny/egzamin-w-nowej-formule/podstawa-programowa/
poleca:
Studentnews.pl